Φιλελευθερισμός, Ισότητα και Ακριβοδικία

Η Νέα Δεξιά(νεοφιλελεύθεροι και νεοσυντηρητικοί) χαρακτηρίζουν ως σοσιαλιστές όσους σύγχρονους φιλελεύθερους προκρίνουν την ισότητα και την ακριβοδικία ως βασική ηθική θέση. Ο λόγος είναι διότι οι νεοδεξιοί προκρίνουν ως ηθικότητα την υλική ιδιοτέλεια.
Τι σημαίνει όμως αυτή η βασική θέση στον σύγχρονο φιλελεύθερο ;

Πρωταρχικά αυτή η θέση είναι εναντίον της θέσης του κοινωνικού δαρβινισμού, που υποστηρίζουν θεσμικά και ιδεολογικά οι νεοδεξιοί: δηλαδή επικρατεί ο δυνατότερος σε μια κοινωνία ανισότητων.

Δεύτερο, όπως είναι γνωστό, ο ατομικισμός υποδηλώνει την πίστη στη θεμελιώδη ισότητα: δηλαδή, την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι «γεννημένοι ίσοι», τουλάχιστον με όρους ηθικής αξίας. Αυτό αντανακλάται σε μια φιλελεύθερη δέσμευση στην ισότητα δικαιωμάτων και προνομίων, ιδίως με τη μορφή νομικής ισότητας («ισότητα ενώπιον του νόμου») και πολιτικής ισότητας («κάθε άτομο και μία ψήφος, κάθε ψήφος και μια αξία).

Και εδώ ερχόμαστε στην τρίτη θέση, που υποστηρίζει ότι καθώς τα άτομα δεν κατέχουν τα ίδια επίπεδα ταλέντου ή προθυμίας προς εργασία, οι φιλελεύθεροι δεν ενστερνίζονται την κοινωνική ισότητα ή την ισότητα των αποτελεσμάτων. Αντιθέτως είναι υπέρ της ισότητας ευκαιριών («επί ίσοις όροις»), η οποία προσφέρει σε όλους ίσες πιθανότητες να συνειδητοποιήσουν τις άνισες δυνατότητές τους.

Έτσι λοιπόν οι  σύγχρονοι φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την αρχή της αξιοκρατίας, με την αξία να αντανακλά-σε αδρές γραμμές- το ταλέντο καθώς και τη σκληρή δουλειά, προκρίνουν δηλαδή την ακριβοδικία σε μια κοινωνία, δηλαδή μια κοινωνία όπου όλοι οι πολίτες θα απολαμβάνουν συμβατά μεταξύ τους δικαιώματα και ελευθερίες, θα επικρατεί ισότητα ευκαιριών και οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα «αποβαίνουν προς το μέγιστο όφελος των λιγότερο ευνοημένων».

Επίσης σοβαρό ζήτημα είναι η μειωμένη κοινωνική ανισότητα, η οποία αποτελεί μια αναγκαία συνθήκη για υγιή δημοκρατία και ουσιαστική ιδιότητα του πολίτη. Οι πολίτες πρέπει να είναι ελεύθεροι από φτώχεια, άγνοια και απόγνωση εάν είναι να συμμετέχουν πλήρως στις υποθέσεις της κοινότητάς τους, μια ιδέα που είναι ενσωματωμένη στην έννοια της ιδιότητας του πολίτη. Η κοινωνική ανισότητα επίσης σχετίζεται με χαμηλή προσέλευση ψηφοφόρων και τροφοδοτεί διαφωνίες και κομματικές αναταραχές.(Charles F. Andrain, Political power and economic inequality, 2014)

Εν κατακλείδι, οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι εδώ και καιρό υποστηρίζουν ότι η κοινωνική ανισότητα εκτρέφει τη δυσαρέσκεια, την εχθρότητα και τη σύγκρουση, και, όπως στην περίπτωση των νεομαρξιστών, συνδέουν την ταξική ανισότητα με την αναπόφευκτη κοινωνική επανάσταση. Αυτές οι ανησυχίες επιβεβαιώθηκαν και από εμπειρικές μελέτες που συνδέουν την ανισότητα με μια σειρά αρνητικών προσωπικών και κοινωνικών αποτελεσμάτων. Συγκριτικές μελέτες σε χώρες «μεγάλης» ανισότητας, όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Πορτογαλία, και «μικρής» ανισότητας, όπως η Ιαπωνία και τα σκανδιναβικά κράτη, αναδεικνύουν ότι η ανισότητα οδηγεί σε συντομότερες, ανθυγιεινότερες και δυστυχισμένες ζωές, που αντανακλώνται σε αυξημένους δείκτες, για παράδειγμα, εφηβικής εγκυμοσύνης, βίας, παχυσαρκίας, φυλάκισης και εθισμού (Goran Therborn, The Killing fields of inequality, 2013).

Προσωπικά όπως έχω δηλώσει εδώ και χρόνια, σαν εξισωτικός φιλελεύθερος(Ρωλς, Μίλλερ, Α. Σμιθ, Πούτναμ κλπ) θα ήθελα μία κοινωνία με (α) ίσες βασικές θεσμικές ελευθερίες, (α) σχετική ισότητα ευκαιριών στην πρόσβαση σε θέσεις μεγαλύτερης ανταμοιβής και ισχύος, πράγμα που θα  μετριάζει δραστικά τις προνομιακές επιδράσεις(κόμμα, νεποτισμός κλπ), (γ) πολιτική καλλιέργεια με επαρκή αποθέματα κοινωνικού κεφαλαίου και (δ) όρια στις ανισότητες στο εισόδημα και τον πλούτο. Όλα αυτά θα μας  επιτρέψουν να δημιουργήσουμε κίνητρα για σκληρή εργασία, ανάληψη ρίσκου κ.ο.κ., ώστε να αποβούν, με τον καιρό, όσο γίνεται περισσότερο προς όφελος της λιγότερο ευκατάστατης κοινωνικής τάξης και όχι να υπάρχει αυτή η γιγάντια ανισότητα πλούτου και κοινωνικού κεφαλαίου.